حکم انواع خوردنیها
حکم انواع خوردنیها طبق نظر علما
پرسش:
من به برخی اطلاعات در مورد دستورات غذایی (غذاهای حلال) طبق نظر شیعه احتیاج دارم، آیا می‌توانید اطلاعات یا منابعی برایم بفرستید؟
منبع پاسخ:
پایگاه حوزه3931، 3931 پاسخ:
1- خوردنیها در یک تقسیم‌بندی به دو دسته حیوانی و گیاهی تقسیم می‌شوند خوردنیهای گیاهی چنان چه ضرر متنابه داشته باشند حرام و الا جایز هستند. حبوبات و میوه‌هاو .. از نوع گیاهی می‌باشند عسل نیز حلال و پاک می‌باشد.
اما خوردنیهای حیوانی و فرآورده‌های مختلف از آنان به دو دسته حرام و حلال تقسیم می‌شوند حیوانات حرام گوشت هم خود و هم فرآورده‌های لبنی و چربی آنان حرام است، و حیوانات حلال گوشت هم خود و هم فراورده‌های مختلف آنان حلال است.
2- حیوانات خود چند دسته هستند: آبزیان ، چهارپایان و پرندگان (حشرات عموماً حرام هستند و تنها ملخ حلال است) از آبزیان تنها ماهی فلس دار (پولک دار) و میگو که همان ملخ دریایی است حلال گوشت هستند. و از پرندگان کبوتر و گنجشک و کبک و تیهو و بط و غاز و... حلال گوشت بوده و تخم آنها هم حلال است و هر پرنده‌ای که چنگال داشته یا سنگدان ندارد یا میخک پشت پا را ندارد یا هنگام پریدن صاف رفتن آن از بال زدن آن بیشتر است حرام گوشت و هر تخم مرغ مشکوکی که دو سر آن مساوی باشند نیز حرام است. طاووس، خفاش، کلاغ و قوش و... حرام هستند.
از حیوانات اهلی و وحشی گاو و گوسفند (بز و میش) و گورخر آهو و... حلال خرگوش و موش و درندگان مانند گرگ و خرس و شیر و ببر و پلنگ و گربه و سگ حرام گوشت هستند حیواناتی مانند الاغ، اسب و قاطر مکروه می‌باشند.
3- تفصیل حیوانات حلال گوشت و شرایط ذبح شرعی آنها و... را در رساله‌های عملیه جستجو کنید که تحت عنوان خوردنیها و آشامیدنیها آمده است.
خوردنیهای حلال و حرام از نگاه قرآن ۲۰ آیه
قرآن مشخصا توصیه به خوردن چیزهای پاک می کند. چیزهای حلال و حرام در آیات زیر شرح داده شده اند
۱- سوره: ۶ , آیه: ۱۴۵
بگو در آنچه به من وحى شده است بر خورندهاى که آن را مىخورد هیچ حرامى نمىیابم مگر آنکه مردار یا خون ریخته یا گوشتخوک باشد که اینها همه پلیدند یا [قربانیى که] از روى نافرمانى [به هنگام ذبح] نام غیر خدا بر آن برده شده باشد پس کسى که بدون سرکشى و زیادهخواهى [به خوردن آنها] ناچار گردد قطعا پروردگار تو آمرزنده مهربان است
۲- سوره: ۱۶ , آیه: ۱۱۴
پس از آنچه خدا شما را روزى کرده استحلال [و] پاکیزه بخورید و نعمتخدا را اگر تنها او را مىپرستید شکر گزاری
۳- سوره: ۱۶ , آیه: ۱۱۵
جز این نیست که [خدا] مردار و خون و گوشتخوک و آنچه را که نام غیر خدا بر آن برده شده حرام گردانیده است [با این همه] هر کس که [به خوردن آنها] ناگزیر شود و سرکش و زیادهخواه نباشد قطعا خدا آمرزنده مهربان است
۴- سوره: ۱۶ , آیه: ۱۱۶
و براى آنچه زبان شما به دروغ مىپردازد مگویید این حلال است و آن حرام تا بر خدا دروغ بندید زیرا کسانى که بر خدا دروغ مىبندند رستگار نمىشوند
۵- سوره: ۵ , آیه: ۳
بر شما حرام شده است مردار و خون و گوشت خوک و آنچه به نام غیر خدا کشته شده باشد و [حیوان حلال گوشت] خفه شده و به چوب مرده و از بلندى افتاده و به ضرب شاخ مرده و آنچه درنده از آن خورده باشد مگر آنچه را [که زنده دریافته و خود] سر ببرید و [همچنین] آنچه براى بتان سربریده شده و [نیز] قسمت کردن شما [چیزى را] به وسیله تیرهاى قرعه این [کارها همه] نافرمانى [خدا]ست امروز کسانى که کافر شدهاند از [کارشکنى در] دین شما نومید گردیدهاند پس از ایشان مترسید و از من بترسید امروز دین شما را برایتان کامل و نعمتخود را بر شما تمام گردانیدم و اسلام را براى شما [به عنوان] آیینى برگزیدم و هر کس دچار گرسنگى شود بىآنکه به گناه متمایل باشد [اگر از آنچه منع شده است بخورد] بى تردید خدا آمرزنده مهربان است
۶- سوره: ۵ , آیه: ۴
از تو مىپرسند چه چیزى براى آنان حلال شده است بگو چیزهاى پاکیزه براى شما حلال گردیده و [نیز صید] حیوانات شکارگر که شما بعنوان مربیان سگهاى شکارى از آنچه خدایتان آموخته به آنها تعلیم دادهاید [براى شما حلال شده است] پس از آنچه آنها براى شما گرفته و نگاه داشتهاند بخورید و نام خدا را بر آن ببرید و پرواى خدا بدارید که خدا زودشمار است
۷- سوره: ۵ , آیه: ۵
امروز چیزهاى پاکیزه براى شما حلال شده و طعام کسانى که اهل کتابند براى شما حلال و طعام شما براى آنان حلال است و [بر شما حلال است ازدواج با] زنان پاکدامن از مسلمان و زنان پاکدامن از کسانى که پیش از شما کتاب [آسمانى] به آنان داده شده به شرط آنکه مهرهایشان را به ایشان بدهید در حالى که خود پاکدامن باشید نه زناکار و نه آنکه زنان را در پنهانى دوستخود بگیرید و هر کس در ایمان خود شک کند قطعا عملش تباه شده و در آخرت از زیانکاران است
۸- سوره: ۶ , آیه: ۱۱۸
پس اگر به آیات او ایمان دارید از آنچه نام خدا [به هنگام ذبح] بر آن برده شده است بخورید
۹- سوره: ۶ , آیه: ۱۱۹
و شما را چه شده است که از آنچه نام خدا بر آن برده شده است نمىخورید با اینکه [خدا] آنچه را بر شما حرام کرده جز آنچه بدان ناچار شدهاید براى شما به تفصیل بیان نموده است و به راستى بسیارى [از مردم دیگران را] از روى نادانى با هوسهاى خود گمراه مىکنند آرى پروردگار تو به [حال] تجاوزکاران داناتر است
۱۰- سوره: ۶ , آیه: ۱۲۱
و از آنچه نام خدا بر آن برده نشده است مخورید چرا که آن قطعا نافرمانى است و در حقیقت شیطانها به دوستان خود وسوسه میکنند تا با شما ستیزه نمایند و اگر اطاعتشان کنید قطعا شما هم مشرکید
۱۱- سوره: ۵ , آیه: ۸۷
اى کسانى که ایمان آوردهاید چیزهاى پاکیزهاى را که خدا براى [استفاده] شما حلال کرده حرام مشمارید و از حد مگذرید که خدا از حدگذرندگان را دوست نمىدارد
۱۲- سوره: ۵ , آیه: ۸۸
و از آنچه خداوند روزى شما گردانیده حلال و پاکیزه را بخورید و از آن خدایى که بدو ایمان دارید پروا دارید
۱۳- سوره: ۵ , آیه: ۹۰
اى کسانى که ایمان آوردهاید شراب و قمار و بتها و تیرهاى قرعه پلیدند [و] از عمل شیطانند پس از آنها دورى گزینید باشد که رستگار شوید
۱۴- سوره: ۵ , آیه: ۹۶
صید دریا و ماکولات آن براى شما حلال شده است تا براى شما و مسافران بهرهاى باشد و[لى] صید بیابان مادام که محرم مىباشید بر شما حرام گردیده است و از خدایى که نزد او محشور مىشوید پروا دارید
۱۵- سوره: ۱۰ , آیه: ۵۹
بگو به من خبر دهید آنچه از روزى که خدا براى شما فرود آورده [چرا] بخشى از آن را حرام و [بخشى را] حلال گردانیدهاید بگو آیا خدا به شما اجازه داده یا بر خدا دروغ مىبندید
۱۶- سوره: ۱۶ , آیه: ۱۴
و اوست کسى که دریا را مسخر گردانید تا از آن گوشت تازه بخورید و پیرایهاى که آن را مىپوشید از آن بیرون آورید و کشتیها را در آن شکافنده [آب] مىبینى و تا از فضل او بجویید و باشد که شما شکر گزارید
۱۷- سوره: ۷ , آیه: ۳۱
اى فرزندان آدم جامه خود را در هر نمازى برگیرید و بخورید و بیاشامید و[لى] زیادهروى مکنید که او اسرافکاران را دوست نمیدارد
۱۸- سوره: ۲۳ , آیه: ۵۱
اى پیامبران از چیزهاى پاکیزه بخورید و کار شایسته کنید که من به آنچه انجام مىدهید دانایم
۱۹- سوره: ۲ , آیه: ۱۶۸
اى مردم از آنچه در زمین استحلال و پاکیزه را بخورید و از گامهاى شیطان پیروى مکنید که او دشمن آشکار شماست
۲۰- سوره: ۴۰ , آیه: ۷۹
خدا [همان] کسى است که چهارپایان را براى شما پدید آورد تا از برخى از آنها سوارى گیرید و از برخى از آنها بخورید
و بر کسانى که یهودى شدند آنچه را قبلا بر تو حکایت کردیم حرام گردانیدیم و ما بر آنان ستم نکردیم بلکه آنها به خود ستم مىکردند
وَعَلَى الَّذِینَ هَادُواْ حَرَّمْنَا مَا قَصَصْنَا عَلَیْکَ مِن قَبْلُ وَمَا ظَلَمْنَاهُمْ وَلَکِن کَانُواْ أَنفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ .۱۱۸
با این همه پروردگار تو نسبت به کسانى که به نادانى مرتکب گناه شده سپس توبه کرده و به صلاح آمدهاند(گورکن و خرگوش را نباید خورد)
حکم خوردن گوشت انواع حیوانات از نظر آیه الله مکارم شیرازی
نویسنده : محمد ابراهیم پور - ساعت ۱:۱٤ ب.ظ روز ۳٠ مهر ۱۳٩٠
1- خوردن گوشت دلفین و کوسه
آیا خوردن گوشت دلفین و کوسه حلال است؟یا خیر
در صورتی که فلس نداشته باشند حلال نیست.
2- تغذیه حیوان به غیر مدفوع
تغذیه کردن حیوان به نجاست (غیر از مدفوع) مانند استفاده از خون براى تغذیه طیور چه صورتى دارد؟
تغذیه حیوان به غیرمدفوع از سایر نجاسات باعث حرمت گوشت و شیر آن نمى شود، ولى پرهیز کردن از آن بهتر است.
3- گوسفندی که شیر سگ یا خوک بخورد
اگر گوسفندى از شیر سگ بخورد آیا گوشت آن نجس و حرام است؟
در مورد شیر سگ دلیلى بر حرام بودن نداریم هرچند گوسفند از آن زیاد بخورد آن چنان که استخوانش محکم گردد، ولى در مورد خوردن شیرخوک هرگاه به این مقدار بنوشد هم گوشت خودش حرام است و هم نسلهاى بعد از آن، اما اگر کمتر از آن باشد گوشتش مکروه است و بهتر آن است که هفت روز آن را ببندند و غذاى پاک بدهند.
4- گوشت صدف
چون در رساله هاى عملیّه نامى از «صدف» و حکم آن دیده نشدهو متخصّصین فن نظرمى دهندکه گوشت داخل صدف از بهترین گوشتهاست و مصداق جدى لحماً طریّاً مى باشد و داراى خواص بى شمارى است، و بعضاً اطبا براى معالجه بعضى از امراض تجویز مى کنند لطفاً حکم آن را در صورت اختیار و اضطرار و معالجه بیان فرمایید؟
تنها در صورت ضرورت بى اشکال است.
5- گوشت خرگوش
خوردن گوشت خرگوش چگونه است؟
مطلقاً حرام است.
منبع:پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیه الله مکارم شیرازی
6- خرچنگ و لاک پشت دریایی
آیا خرچنگ و لاک پشت دریایى حلال گوشت هستند؟
خرچنگ و لاک پشت حرام گوشت هستند ولى میگو اشکالى ندارد.
7- گوشت طاووس
خوردن گوشت طاووسى که درباره اش حضرت على(علیه السلام) یک خطبه طولانى انشا فرموده اند و در آن، طاووس را به مرغ تشبیه کرده اند، چه حکمى دارد؟
طاووس چه سفید باشد چه سیاه، حرام گوشت است و شرح عجایب آن، دلیلى بر حلال گوشت بودن آن نیست همان گونه که حضرت عجایب خفّاش را نیز بیان کرده است.
8- حرمت گوشت طاووس
درباغ پرندگان اصفهان بعد از تشریح طاووس دیده شد که دارای سنگدان می باشد آیا می توان گفت حلال است؟
اگر حرام است آیا به دلیل مسوخ بودن و روایات دال بر حرمت است؟
طاووس نص خاص بر حرمت دارد بعلاوه مرحوم صاحب جواهر ادعای عدم خلاف در حکم آن می کند.
9- تفاوت حیوان غیر مذکّی و میته
آیا حکم حیوانى که به غیر روش شرعى ذبح شده (غیر مذکّى،) و حیوانى که به طور طبیعى مرده (میته) یکى است؟
تفاوت دارد. حیوان غیر مذکّى پاک است، هر چند خوردن گوشت آن حرام مى باشد. ولى میته هم حرام است، و هم نجس.
10- استفاده از حیوانات حرام گوشت برای معالجه
گوشت برخى از حیوانات حرام گوشت در معالجه بعضى از امراض مؤثّر است; هر چند سند معتبر علمى و فقهى در این رابطه وجود ندارد. شکار و استفاده از گوشت یا خون این گونه حیوانات چه حکمى دارد؟
در صورتى که طبق تشخیص طبیب متدیّن تنها راه علاج نباشد، جایز نیست.
11- خوردن گوشت دارکوب
می خواستم بدانم آیا خوردن گوشت پرنده ای به نام دارکوب حلال است یا حرام؟
احتیاط اجتناب از خوردن گوشت آن است.
12- علت حرمت گوشت خرگوش
در کتاب ها نوشته شده که گوشت حیواناتی که خونشان جهنده است و حیواناتی که گوشت خوار هستند حرام می باشد.خرگوش نه خونش جهنده است و نه گوشت خوار می باشد، پس علت حرمت آن چیست؟
حرام بودن گوشت خرگوش به خصوص در روایات اسلامی وارده شده است بعلاوه ظاهرا خون آن جهنده می باشد.
13- خوردن صدف
خوردن صدف چه حکمی دارد؟
جایز نیست.
14- خوردن گوشت مار
حکم گوشت مار چیست؟ آیا حلال می باشد؟
حرام است.
15- خوردن گوشت خرچنگ و کوسه ماهی جهت درمان
خوردن گوشت خرچنگ دریایی و گوشت کوسه ماهی برای دارو و درمان چه حکمی دارد؟
جایز نیست مگر اینکه به تشخیص پزشک حاذق متدین راه منحصر درمان باشد.
16- پرورش و کسب درآمد از فروش خاویار
در مورد ماهی خاویار که از نظر اسلام ماهی های بدون پولک حرام هستند، آیا پرورش این ماهی و فروش و درآمد از آن حلال است؟
خاویار ماهی های حرام گوشت حرام است و پرورش آن برای صادرات به کشورهایی که آن را حلال می دانند اشکالی ندارد.
مجموعه: احکام دینی
چندی پیش با تنی چند از دوستان به یکی از شهرستانهای استان خوزستان سفر کردیم. در آن سامان متوجه مسألهعجیبی شدیم که باورش برایمان دشوار بود. بعد از سی سال که از انقلاب می گذرد و به برکت آن احکام و مسائل دین با سرعت چشمگیری در کشورمان گسترش یافته است این خبر واقعا ما را شگفت زده کرد.
جریان شگفتی سازی که ما شنیدیم این بود که عده ای از مردم مسلمان و متدین آن منطقه گراز(خوک وحشی) شکار می کردند و بعد از شکار، آن را همچون آهویی، کباب کرده و با لذتی وصف ناپذیر به دندان می کشند!!
ابتدا این خبر را یک شوخی قلمداد کردیم و با خنده و چندش از آن گذشتیم اما با زیاد شدن اخبار مشابه قدری جدی تر شدیم و کار تحقیق و تفحص میدانی را آغاز کردیم. در پایان، هم درستی خبر تایید شد و هم گراز از تنهایی به درآمد و چند جانور دیگر مثل جوجه تیغی و خرگوش هم به منو غذایی اضافه شدند.
بررسی میدانی ما این نتیجه را هم داشت که دریافتیم بسیاری از این عزیزان شناختی از حیوانات حرام گوشت ندارند که اگر آنها را بشناسند قطعا با ایمانی که از ایشان سراغ داریم لب به گوشت، غذا و احیانا کنسروهای آن نخواهند زد.
کدام حیوانها حرام گوشتند؟
برای پاسخ کامل و جامع به این سوال بهتر آن دیدیم که کلیه حیوانات موجود در عالم را به سه دسته تقسیم کرده و حکم هر دسته را جداگانه بیان کنیم که هم یادگیری آن آسان باشد و هم به یادسپاری و نقل آن برای دیگران به راحتی صورت پذیرد.
1. حیوانات خشکی
2. حیوانات آبزی و دوزیست
3. پرندگان
حیوانات خشکی
تمام حیواناتی که محل زندگی آنها خشکی های روی زمین است جزو این دسته قرار می گیرند. در بین حیوانات خشکی که از تنوع فراوانی هم برخوردارند فقط سیزده حیوان حلال گوشت وجود دارد و مابقی هرچه هست همگی حرام گوشتند یعنی دین اسلام خوردن آن را برای انسانها ممنوع کرده است. 1
از آن سیزده حیوان عبارتند از: 1. گاو 2. گوسفند 3. بز 4. شتر 5. اسب 6. الاغ 7. قاطر 8. آهو 9. گوزن 10. قوچ 11. بزکوهی 12. گاو وحشی 13. گورخر
. غیر از این سیزده حیوان هر حیوانی که روی خشکی زندگی می کند حرام گوشت است. بنابر این خوردن گوشت خوک (چه اهلی و چه وحشی که به آن گراز می گویند)، میمون، جوجه تیغی و ... حرام است
چند نکته قابل توجه
کباب گراز
1. در بین این سیزده حیوان که برخی اهلی و برخی وحشی هستند خوردن گوشت اسب، الاغ و قاطر مکروه است ولی حرام نیست یعنی با اینکه حلال است و می شود آن را خورد اما بهتر آن است که خورده نشود.
2. غیر از این سیزده حیوان هر حیوانی که روی خشکی زندگی می کند حرام گوشت است. بنابر این خوردن گوشت خوک (چه اهلی و چه وحشی که به آن گراز می گویند)، میمون، جوجه تیغی و ... حرام است.
3. برخی از حیوانات خشکی هستند که در حفره های زمینی زندگی می کنند اینها نیز همگی حرام گوشت هستند مانند خرگوش، مار و ...
4. در مورد خرگوش شایع شده که سمت چپ آن حرام است و سمت راست آن حلال و یا در مورد مار می گویند اگر یک وجب از سر، یک وجب از دم آن قطع شود خوردن مابقی حلال خواهد بود. ما در اینجا عرض می کنیم که این شایعات هیچ اساسی نداشته و همگی کذب محض اند و همانگونه که گذشت خرگوش و مار تمام بدنشان حرام است.
طبق اطلاعات موجود متاسفانه در بخشی از شمال کشور چند روز مشخص از سال به عنوان ایام شکار خرگوش مشهور گشته که در این ایام عده ای از مردم خصوصا جوانان به شکار خرگوش رفته و با گوشت آن غذاهایی نظیر کباب و آبگوشت تهیه می کنند.
«چرا حرام است؟»
5. رایج ترین سوالی که پس از طرح اینگونه مباحث پرسیده می شود این است که «چرا حرام است؟»
در پاسخ به این سوال باید گفت که این گونه سوالها به دو معنا پرسیده می شوند که هر معنا جواب خاص خود را دارد.
الف. گاهی سوال از چرایی حکمی به معنای انکار آن حکم است. چرا حجاب واجب است؟ یعنی من وجوب آن را قبول ندارم و می خواهم که بی حجاب باشم. چرا گوشت خرگوش حرام است؟ یعنی من حرمت آن را قبول ندارم و می خواهم آن را بخورم.
اگر آن «چرا حرام است؟» به این معنا باشد پاسخ این است که مسلمان تابع احکام اسلام است؛ بر او لازم است حرام را ترک و واجب را عمل کند. پس چنانچه روشن شد که گوشت فلان حیوان حرام است باید از خوردن آن امتناع کرد و الا مرتکب معصیت شده ایم. قبول یا انکار کسی تاثیری در گناه بودن آن کار ندارد اگر رعایت کردیم سود کردیم و الا جز به ضرر خود گام برنداشتیم.(سوره فصلت/ آیه 46)
در مورد خرگوش شایع شده که سمت چپ آن حرام است و سمت راست آن حلال و یا در مورد مار می گویند اگر یک وجب از سر، یک وجب از دم آن قطع شود خوردن مابقی حلال خواهد بود. ما در اینجا عرض می کنیم که این شایعات هیچ اساسی نداشته و همگی کذب محض اند و همانگونه که گذشت خرگوش و مار تمام بدنشان حرام است
کباب خرگوش
ب.گاهی هم سوال از چراییِ حکمی به معنای واقعی سوال است یعنی پرسشگر واقعا می خواهد بداند که چرا فلان چیز حرام است و آن دیگری واجب.
اگر آن «چرا حرام است؟» به این معنا بود پاسخ می دهیم که ما در احکام شرعی تابع دلیل شرعی هستیم یعنی همین که با ادله شرعی ثابت شد (البته این کار بر عهده متخصص مربوطه است) که فلان چیز حرام است بر ماست که با استناد به گفته آن متخصص (مجتهد) آن حکم را تعبداً بپذیریم. زیرا دست ما و آن متخصص از چرایی واقعی اکثر احکام کوتاه است. از این رو همین که ثابت شد این حکم، حکم خداست ما با اعتمادی که به حق بودن سخن خداوند حکیم داریم آن حکم را بدون چون چرا پذیرفته و آن را به کار می بندیم.
پس جواب «چرا حرام است؟» به معنای دوم این خواهد بود که «چون خدا گفته است.»
6. رفتار مردم ولو اینکه مسلمان باشند و نیز نوع قانون و عملکرد حکومت و دولتمردان، ملاک حرمت یا حلیت چیزی نیست. به عنوان مثال اگر ترانه ای شماره مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داشت و یا از صدا و سیمای نظام اسلامی پخش شد هیچ یک از این امور دلیل بر حلال بودن آن موسیقی نمی شود.2 و یا اگر مردمی کباب گراز به دندان کشیدند و آبگوشت خرگوش بار گذاشتند این رفتار آنها باعث حلال شدن آن گوشتها نمی شود.
ملاک همان چیزی است که متخصصین امر از منابع دین استنباط کرده و در قالب رساله و یا استفتائات در اختیار ما قرار می دهند. با رجوع به آنها که از باب مراجعه به متخصص، امری عقل پسند و بجائیست اگر روشن شد فلان چیز حرام است برماست تا به طور جدی از آن اجتناب کنیم.
به یاری خداوند متعال در مقالات بعد به آبزیان، دوزیستان و پرندگان خواهیم پرداخت.
..................................................
پی نوشت ها:
1- این مساله از مسائل اختلافی نیست و برای مطالعه بیشتر می توانید به توضیح المسائل مراجع عظام تقلید بخش «احكام سر بریدن و شكار كردن حیوانات» مراجعه کنید. به طور مشخص می توانید به مساله 2703 رساله آیة الله فاظل لنکرانی (ره) نظر کنید
2- ر.ک. به استفتائات مقام معظم رهبری سوال 1129 و