مقام معظم رهبری (مدظله العالی)

مولفه های سبک زندگی اسلامی شامل ده مولفه اجتماعی، عبادی، باورها به مفاهیم هستی شناختی، اخلاق، اقتصاد، سلامت، علم، دفاعی و زمان شناختی است. شاخص ها در دو بعد فردی و اجتماعی دسته بندی می شود.

شاخص های فردی سبک زندگی اسلامی شامل خدا محوری و تقوا گرائی، تفکر، تلاش و کوشش، سالم نگه داشتن تن و صبر و خویشتن داری و شاخص های اجتماعی شامل تلاش و کوشش، اعتدال و میانه روی، پایبندی به خانواده، صله رحم و دوری از اسراف و تبذیر می باشد.

در یک نگاه کلی و در نسبت انسان، دنیا و جهان آخرت، سه نوع سبک زندگی کلی را می توان برای انسان متصور شد.

نخست، سبک زندگی راهبانه که در آن، ترک دنیا و لذایذ آن اساس اندیشه را تشکیل می دهد. این نگاه را شاید در غرب دوران قبل از رنسانس بتوان به صورت جدی مشاهده کرد.

سبک زندگی دوم، سبک فلسفی کامجویانه از دنیاست که هیچ اعتقادی به آخرت ندارد و هدف انسان را کامجویی از دنیا قلمداد می کند و شاید سبک زندگی حاکم بر غرب کنونی همین دیدگاه باشد.

دیدگاه سوم، دیدگاه اسلامی است که هم دنیا و هم آخرت را توأمان مد نظر دارد و یکی را پلی برای رسیدن به دیگری قلمداد می کند. پس می توان گفت که سبک زندگی دینی، مجموعه ای نسبتا هماهنگ و منسجم از کلیۀ امور عینی و ذهنی زندگی فرد یا گروه است که در آن باور به جهان آخرت، به عنوان غایت خلقت و نگاه به دنیا، به عنوان پلی برای رسیدن به سعادت جاویدان اخروی، بن مایۀ همه بینش ها و گرایش هاست و به همۀ رفتارها و انتخاب های فرد و گروه، جهت می دهد.

مفهوم سبک زندگی دینی از دیدگاه رهبری از دیدگاه مقام رهبری، سبک زندگی در حقیقت همان «عقل معاش» است) که در روایات از آن سخن رفته است. این موضوع در حقیقت؛ «نرم افزار تمدن اسلامی» است (همان).

ایشان دو سبک کلی را برای زندگی تعریف کرده اند:

سبک زندگی غیرتوحیدی، که در آن تعالیم مکاتب مادی در صدر است و مفاهیم مصرف گرایی، لذت گرایی و عرفی بودن دین حاکم است

وسبک زندگی توحیدی، که در آن دستورات الهی در صدر است و سیاست، فرهنگ و اقتصاد از این مفاهیم تأثیر می پذیرد. (همان) الگوگیری از اهل بیت (ع) یکی از مهم ترین مؤلفه های سبک زندگی اسلامی، بازخوانی سبک زندگی پیشوایان و انبیای الهی است. مقام رهبری می فرمایند: «خدای متعال به ما مسلمانان دستور داده است که از پیامبر (ص) تبعیت کنیم.... جامعۀ اسلامی ما آن وقتی به معنای واقعی کلمه جامعه اسلامی کامل است، که خود را بر رفتار پیامبر(ص) منطبق کند) ایشان حتی در بعد حکومتی نیز بر این باورند که حاکمان باید الگویی داشته باشند و بهترین الگو، حکومت علوی است

مؤلفه های سبک زندگی دینی در حوزۀ خلقیات فردی از دیدگاه رهبری دومین حوزه از حوزه های پنج گانۀ مورد تأکید مقام رهبری در سبک زندگی اسلامی، خلقیات فردی است که در این زمینه به مؤلفه های تأثیرگذار ذیل اشاره فرموده اند:

یک) لباس و پوشش در هر جامعه ای، نوع و کیفیت لباس زنان و مردان علاوه بر اینکه تابع شرایط اقتصادی، اجتماعی و اقلیمی است، تابع جهان بینی و ارزش های حاکم بر آن جامعه هم می باشد. مقام رهبری دربارۀ ضرورت توجه به این مقوله می فرمایند: «بنده زمان ریاست جمهوری در شورای عالی انقلاب فرهنگی قضیۀ طرح لباس ملی را مطرح کردم و گفتم بیایید یک لباس ملی درست کنیم؛... من و شما که ایرانی هستیم، لباسمان چیست؟... البته من نمی گویم طرح این لباس حتما باید برگردد به لباس پانصد سال قبل؛ من می گویم بنشینید برای خودتان یک لباس طراحی کنید

دو) خوراک و آشپزی ضرورت توجه به این مقوله در قرآن نیز مورد تأکید است: «فَلْيَنْظُرِ اَلْإِنْسٰانُ إِلىٰ طَعٰامِهِ»(عبس: ۲۴). مقام رهبری نیز شیوع بیماری های بی درمان و صعب العلاج و شیوع مرگ و میرهای ناگهانی و سکته را نتیجۀ دوری از اصول تغذیۀ اسلامی و سبک زندگی دینی می داند. به باور ایشان، بسیاری از انحرافات اخلاقی غیر قابل کنترل نیز می تواند حاصل دوری از اصول اساسی تغذیه در مکتب اسلام باشد، که باید هزینه های سنگین آن را بپردازیم، در حالی که همین هزینه را می توان در راه توسعۀ رفاه عمومی و فرهنگی مصرف کرد. در اقتصاد مقاومتی این نوع نگاه مهم است که برای کاستن از هزینه های زاید باید دنبال راهکارهایی بود. یکی از بهترین راهکارها، توجه به اصول تغذیه است

سه) سفر و تفریح چگونگی گذراندن اوقات فراغت تا حدود زیادی می تواند نشان دهندۀ ویژگی های فکری فرد و ویژگی های فرهنگی جامعه ای باشد که فرد در آن زندگی می کند. «... باید بتوان خواسته های جوانان و نوجوانان را مدیریت کرد و تفریحات سالم متناسب با گروه سنی شان را به آنان معرفی کرد. هر تفریحی که به حرام خدا نینجامد، تفریح سالم است. »(همان). «درس خواندن، پاکدامنی و پرهیز از سرگرمی های عاطل و باطل، جزء وظایف جوان هاست. ایشان جوانان را از اسراف حتی در این حوزه از زندگی نیز برحذر می دارند و می فرمایند: «کسانی هستند که حتی در کارهای تفننی و تفریحی خودشان هم اسراف می کنند. مثلا به خارج از کشور مسافرت می کنند... در این کشور به این بزرگی، خیلی ها همین تفریح و تفرج را هم نمی توانند بکنند. بعضی ها تا دستشان به دهانشان می رسد، برای تفریح و تفرج خودشان یا خانواده هایشان، به فلان کشور خارجی می روند. اینها اسراف قطعی و حرام است»

چهار) اصلاح الگوی مصرف رهبر انقلاب، ضمن تشریح زمینه های تغییر و تحول جدی در جامعه و با اشاره به موضوع «اسراف های شخصی و عمومی» و مصرف بی رویۀ منابع کشور، مسئولان قوا و مردم را به برنامه ریزی و حرکت در مسیر اصلاح الگوی مصرف دعوت کردند. فهم الگوی مصرف، آسیب شناسی و بهینه سازی آن، با در نظر گرفتن سبک زندگی طبقات مختلف جامعه میسر می شود. ایشان اشرافی گری و مصرف بی رویه را یک بیماری و دارای تبعات منفی فرهنگی برای کشور می دانند و می فرمایند: «صرفه جویی به معنای مصرف نکردن نیست؛ به معنای ضایع نکردن مال، مصرف را کارامد و ثمربخش کردن است»

مؤلفه های سبک زندگی دینی در حوزۀ خلقیات اجتماعی از دیدگاه رهبری مقام رهبری،

در حوزۀ فرهنگ زندگی جمعی نیز مؤلفه هایی را برای سبک زندگی اسلامی تبیین فرموده اند که این مؤلفه ها را ذیل دو عنوان انضباط اجتماعی و قانون مداری می توان گرد آورد.

یک) انضباط اجتماعی در مسئلۀ انضباط اجتماعی، تأکید بر اصلاح رفتارهای غلط اجتماعی، از قبیل فرهنگ نادرست رانندگی، فرهنگ نادرست آپارتمان نشینی و... است ایشان با اشاره به تأثیر رفتارهای تک تک افراد جامعه در دیگران می فرمایند: «آنچه که ما در تحول همراه با پیشرفت، مورد نظرمان است، مبارزه با فقر، تبعیض، بیماری، جهل، ناامنی، بی قانونی، مدیریت ها را به سطح علمی تر ارتقا دادن، انضباط اجتماعی، رشد امنیت و... است ایشان می فرمایند: «باید کسانی که منادی و محافظ مسائل فرهنگی هستند،... برای دمیدن دو روحیۀ وجدان کاری و انضباط اجتماعی در مردم برنامه ریزی کنند

دو) قانون مداری قانون از دیدگاه رهبری، از اغتشاش جلوگیری می کندقالب عملکرد همگان است و حتی قانون بد، از بی قانونی بهتر است قانون، معیار و شاخص عدل است («توصیۀ من به همه مسئولان، به همۀ مراکز قانونگذاری و به همۀ آحاد ملت، رعایت قانون است. اگر ما قانون را رعایت کنیم، دشمن نمی تواند به طمع ورزی خود ادامه دهد

مؤلفه های سبک زندگی دینی در حوزۀ کسب و کار از دیدگاه رهبری یکی دیگر از حوزه هایی که در سبک زندگی باید بدان توجه شود، حوزۀ کسب و کار است. در این حوزه، ایشان بر دو عنصر وجدان کاری و توجه به کار جمعی تأکید فراوان دارند.

یک) وجدان کاری رهبر انقلاب از مسئولان می خواهد به مسئلۀ ساعات مفید کار توجه و کار را برای مردم به عنوان یک عبادت ترسیم نمایند(، ایشان کار را عمل صالح (و وجدان کاری را یک ضرورت قلمداد می کند و در بیان علائم تحقق وجدان کاری می فرمایند: «اگر تولید در زمینۀ اقتصادی زیاد شده باشد؛ کارهای اجتماعی، اداری و اقتصادی، روان تر و آسان تر شده؛ اجناس مورد استفادۀ مردم فراوان تر باشد، نشانۀ آن است که وجدان کاری در جامعۀ ما بیدار شده است».

دو) توجه به کار جمعی. اسلام  مسلمانان را به تعاون و همکاری فرا می خواند(مائده: ٥). کارشناسان علوم اجتماعی بر این باورند که مهم ترین عامل توسعه در هر کشوری، ابزار، فناوری و پول نیست، بلکه نیروی انسانی است که اتحاد و همکاری این نیروها می تواند موانع پیشرفت و آبادانی را سریع تر و با زحمت کمتری از سر راه بردارد. رهبر انقلاب بی توجهی به کار جمعی را یکی از عیوب ملت ایران می داند) «کار جمعی، تعاون و همکاری با یکدیگر و همت بلند است. کودکان و همچنین جوانان را از آغاز عادت بدهیم که با همت بلند نگاه کنند