آداب نوشیدن آب
وعده غذایی ناهار !؟!
صبحانه وشام دو وعده غذاي اصلي در طب اسلامي است .
بر اساس معيارهاي طب اسلامي انسان فقط به ۲ وعده غذا در طول شبانه روز نيازمند است و اینکه بيشتر افراد روزانه ۳ وعده غذايي صرف می کنند فقط یک عادت است نه نیاز بدن یا گرسنگی حقیقی ، خوب است بدانیم کلمه “ناهار” در اصل ( نا، پیشوند نفی و سلب + آهار) بوده یعنی بی خورش . بی غذا ، بی آش ، به معنی ناشتا ؛ شخصی که از بامداد باز چیزی نخورده باشد پس معنی ناهار یعنی ناخورده ، حتي در شاهنامه فردوسي آمده است :
خورشها فرستید و یاری کنید چه برما همی کامگاری کنید
به نزدیک ایشان سخن خوار بود سپاهش همه چاشت و ناهار بود
«سپاهش همه چاشت و ناهار بود» يعني همه سپاه گرسنه بودند.
زمان وعده های دوگانه غذایی طبق ملاکهای قرآني :
دو وعده غذا را بايد یکی صبح و دیگری سرشب میل نمود و ناهار وعده اي است که خودمان به آن اضافه کرده ايم و مبنای دینی و طبی ندارد و ضمناً اطبای طب اسلامی-سنتی قائلند که صرف وعده غذایی ناهار باعث چاقي و اضافه وزن نیزمی باشد ،
اما متاسفانه اشتباه رايجي که زیاد مشاهده مي شود این است که بعضی از مردم شام را از برنامه غذايي خود حذف کرده و ضرب المثل انگلیسی را تکرار می کنند که : ” صبحانه را خودت بخور، ناهار را با دوستت بخور و شام را بده به دشمنت “
حال آنکه در روايات آمده که پيامبر اکرم(ص) فرمود: لاتدعوا العشاء و لو علي حشفة انّي اخشي علي امّتي من ترك العشاء الهرم، فانّ العشاء قوّة الشيخ و الشّاب بحار، ج۶۶، ص۳۴۳
شام خوردن را ترك نكنيد گر چه يك دانه خرماي خشكيده باشد، من بر امّتم از ترك شام مي ترسم كه دچار پيری زودرس شوند، شام خوردن ، نيرو و قوامِ پير و جوان است .
و در روايت ديگري آمده که فردي خدمت رئیس مذهب رسید و از ناراحتي معده شکايت کرد. امام صادق علیه السلام فرمودند: بين صبحانه و شام چيزي نخور، مگر نشنيده ايد که در قرآن آمده است : « وَلَهُمْ رِزْقُهُمْ فِيهَا بُكْرَةً وَعَشِيًّا » سوره مریم آیه ۶۲ يعني «و روزي آن ها(بهشتيان) صبحگاهان و شامگاهان است» يعني حتي در بهشت ۲ وعده غذاي اصلي صبحگاه و شامگاه وجود دارد ، پس اینکه تمام اطباء تاکید دارند که روزه داری باعث سلامتی است شاید یکی از حکمت هایش همین وعده ی دوتایی سحری و افطاری باشد .
ضمناً در فتاوی علما هم در مستحبات غذا خوردن همین نکته آمده مثل فتوای حضرت امام خمینی (ره)در رساله عملیه حکم ۲۶۳۶ ((مستحب است انسان در اول روز و در اول شب غذا بخورد و بین روز و بین شب چیزی نخورد.))
پس سعي کنيم به مرور وعده ناهار را حذف کنيم. روز را با صرف يک صبحانه مقوی در دمادم طلوع آفتاب شروع کنیم و به تدريج و مرور زمان وعده ناهار را حذف کنیم ، با چنين رژیم غذایی فرد سرشب گرسنه مي شود و بهتر است پس از غروب آفتاب، شام ميل کند تا موقع خواب، غذا هضم شده باشد. از طرفي چون سرشب شام خورده ، مي تواند روز بعد صبحانه کاملي بخورد و تا وعده بعدي غذايي انرژي کافي داشته باشد. اگر می بینیم بسیاری از مردم صبحانه نمي خورند چون سير هستند و به دليل گرسنگي شديد ، ناهار کامل مي خورند. به اين ترتيب غذاي اصلي شان ناهار است که امراض و بيماري هاي فراواني در پي دارد.
ان شالله که همیشه سالم باشید و با خدا …
آداب آشاميدن در اسلام
الف : آشاميدن به سه نفس
پيامبر اكرم (ص) : اگر كسي آب بنوشد و در ميان آن سه نفس بكشد از بيماري ناشي از يكجا سر كشيدن در امان است
ب: ايستاده آب آشاميدن در روز و نشسته درشب
پيامبر خدا (ص) – خطاب به علي (ع) : – اي علي ! ايستاده آب بخور كه براي تو مايه قدرت افزون تر سلامت بيشتر است .
امام صادق (ع) : ايستاده آشاميدن آب در روز ، مايه قدرت افزئن تر و تن درستي بيشتر است .
امام صادق (ع) : ايستاده آشاميدن آب در روز ، موجب عرق كردن بيشتر و توان افزون تر بدن است .
امام باقر (ع) : ايستاده آشاميدن ، براي تو مايه افزون تر و سلامت بيشتر است .
امام صادق (ع) : ايستاده آشاميدن آب در روز ؛ غذا را گوارامي سازد و ايستاده آشاميدن در شب ؛ زرد آب مي آورد .
ج: آشاميدن آب نيم گرم
امام صادق (ع): دو چيز مناسب است كه به هيچ درون نادرستي در نمي آيند ، مگر اينكه آن را به درستي مي آورند ، و دو چيز نامناسب است كه به هيچ درون سالمي در نمي آيند ، مگر اينكه آن را نادرست (و ناسالم ) مي كنند. آن دو چيز مناسب ، عبارت اند از : انار و آب نيم گرم (ولرم ) و آن دو چيز نامناسب ، عبارتند از پنير و گوشت خشك شده
آنچه در آشاميدن نابايسته است :
الف : دميدن
پيامبر به گاه آشاميدن ، در ظرف نمي دميد و چون مي خواست نفس بكشد ، ظرف را زا دهان خود دور مي كرد تا نفس بكشد .
پيامبر خدا ؛ از اينكه كسي بازدم خويش را به ظرف برگرداند يا د رآن بدمد ، نهي فرمود .
ب: يكجا سر كشيدن
پيامبرخدا (ص) : اگر كسي از شما خواست آب بخورد ، جرعه جرعه بنوشد و يكسره سر نكشد ؛ چرا كه درد جگر از سر كشيدن يكباره بر مي خيزد .
پيامبر خدا (ص) : آب را بمكيد وآن را يكجا سر نكشيد ؛ چراكه درد جگر از آن برمي خيزد .
امام صادق (ع) – به نقل از پدرانش – علي (ع) از اين كه همه آب ، به يك جرعه نوشيده شود ، نهي كرد و فرمود :”سه يا دو جرعه باشد ”
ج: آشاميدن آب بسيار داغ
از پيامبر خداروايت شده كه از آشاميدن ” حميم ” (يعني آبي كه به غايت ،داغ است ) ،نهي فرمود .
د: آشاميدن آب در لابلاي غذا خوردن
امام رضا (ع) هر كس مي خواهد معده اش اورا آزار ندهد برروي غذا آب نخورد تا هنگامي كه غذا خوردنت را به پايان مي برد . هر كس چنين كند ، بدنش به رطوبت مي گرايد ، معده اش ضعيف مي شود و رگهايش نيروي غذا رابه خود نمي گيرند؛ زيرا اگر پشت سر هم روي غذا آب ريخته شود ، آن غذا در معده نارس و بد گوارش مي گردد .
ه : آشاميدن آب بر وري گوشت
امام علي (ع) : پيامبر خدا چون گوشت مي خورد ، در آشاميدن آب ،شتاب نمي ورزيد . يكي از ياران كه از اهل بيت پيامبر بود ، ازايشان پرسيد : اي پيامبر خدا ! چه قدر كم بر روي گوشت ، آب مي آشامي !
فرمود : ” هيچ كس نيست كه اين گوشت چرب را بخورد و تا پايان غذا از آشاميدن آب خودداري ورزد ، مگر اينكه غذا را گوارا مي يابد . ”
و : آشاميدن آب بر روي چربي
پيامبر خدا (ص) : آشاميدن در پي چر بي ، بيماري اي در شكم است .
ز : آشاميدن آب از مجاور دسته ظرف يا لبه شكسته آن
پيامبر خدا (ص) : مباد كسي از شما از كنار دسته ظرف ، آب بخورد ؛ چرا كه آن جا جاي گرد آمدن آلودگي است .
امام علي (ع) : از لبه شكسته ظرف و از كنار دسته آن آب نخوريد ؛ چرا كه شيطا ن بر دسته شكسته مي نشيند .
امام باقر (ع) : از دسته كوزه و از شكستگي آن – اگر در آن ، شكستگي باشد – نبايد آب آشاميد ؛ چراكه آشاميدنگاه شيطان هاست .
ح : آشاميدن در ظرفهاي مسي :
پيامبر خدا (ص) : در ظرف مسين ننوش ؛ چرا كه “سهل “( يعني وسواس و پريشان عقلي ) برجاي مي نهد .
ط: آشاميدن در حالت ناشتا
پيامبر خدا (ص) : هر كس ناشتا آب بياشامد ، نيرويش كاستي مي يابد .
ي : نوشيدن آب سرد پس از خوردن شيريني
امام رضا (ع) : آاشاميدن آب سرد ،پس از خوردن چيز گرم و پس از خوردن شيريني ، دندان ها را از بين مي برد .
ك : نوشيدن آب فراوان
امام صادق (ع) : آب بسيار منوش ؛ چراكه سرچشمه هر دردي است .
امام صادق (ع): اگر مردم كمتر آب مي نوشيدند بدنهايشان بسامان بود .
ل: نوشيدن آب سرد و آب جو در حمام
امام صادق (ع) : از نوشيدن آب سرد و ماء الشعيردر حمام ،حذر كن ؛چرا كه معده را تباه مي كند
آيا احاديثي كه در آن به طور ضمني به كم نوشيدن آب سفارش شده، معتبر است؟
پاسخ :
احاديثي كه ناظر به كيفيت و كميت آب خوردن است متعدد و مختلف مي باشد؛ از جمله:
۱- در بعضي از روايات به طور مطلق آمده است كه، آب كم بخوريد.
مانند حديث امام صادق(ع) كه مي فرمايد:
«أقلِل مِن شُربِ الماءِ؛ فَإِنَّهُ يَمُدُّ كُلَّ داءٍ، وَاجتَنِبِ الدَّواءَ ما احتَمَلَ بَدَنُكَ الدّاء».(الكافي، ج ۶، ص ۳۸۲، ح۲)
«آب بسيار مخور كه هر دردي را به سوي تو مي كشد و تا تاب داري دوا مخور».
يا اين كه:
« لا تُكثِر مِن شُربِ الماءِ؛ فَإِنَّهُ مادَّةٌ لِكُلِّ داءٍ».(الكافي، ج ۶، ص ۳۸۲، ح ۴)
«زياد آب ننوشيد كه ماده هر بيماري است».
۲- در بعضي از روايات مطلق نبوده و داراي قيد و وصف مي باشد. مثل روايت امام صادق(ع) كه مي فرمايد:
«تا به آب اشتها پيدا نكرديد از آن نخوريد و در صورت اشتهاء كم بخوريد»
يا روايتي كه مي گويد :
«بعد از خوردن شيره آب كم بخوريد...»
يا روايتي كه از امام رضا(ع) نقل شده است كه آن حضرت فرمود:
«با طعام آب بسيار خوردن ضرر ندارد و...».
بنابراين رواياتي كه مي گويد آب زياد نخوريد انصراف به موارد خاص دارد و مشكل ايجاد نمي كند، لذا مي توان گفت در صورت عدم اشتها به آب نبايد آب خورد. از طرفي زياد خوردن آب يا كم خوردن آن در علم طب و پزشكي نيز توصيه نشده است، آنچه طب مي گويد برطرف كردن نياز آب بدن است و در مواردي كه زياد خوردن آب را توصيه مي كند جهت خاص دارد مانند كسي كه به مرض قند يا سنگ كليه مبتلا است و در مواردي نيز عكسش را تجويز مي كنند.
چرا نباید همراه غذا آب بنوشیم؟
یک پژوهشگر طب سنتی با تاکید بر اینکه نوشیدن آب همراه با غذا موجب اختلال در عمل هضم می‌شود، گفت: نوشیدن آب حدود 2 ساعت بعد از غذا می‌تواند مفید باشد.
دکتر محمد تحویل‌زاده در گفت‌وگو با خبرنگار سرویس سلامت خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) - منطقه علوم پزشکی تهران، با بیان اینکه در طب سنتی، آب خوردن پس از غذا یا همراه یا قبل از غذا منع شده است، گفت: بهتر است از حدود 15 تا 20 دقیقه مانده به غذا و 1 تا 2 ساعت پس از غذا، آب استفاده نشود و تنها غذا سر سفره گذاشته شود و آب سر سفره نباشد.
وی افزود: در مجموع در طب سنتی به شدت توصیه شده که انسان فقط از یک نوع خوردنی سر سفره استفاده کند، زیرا معده باید در یک زمان فقط مشغول یک نوع خوردنی یا آشامیدنی باشد تا قوای هضم بتوانند کار خود را به خوبی انجام دهند و از آن غذا انرژی آزاد شود.
تحویل‌زاده گفت: اگر همراه یا قبل و بعد از غذا آب بنوشیم و حجم آن هم زیاد باشد (1 تا 2 لیوان) این آب با غذای خورده شده مخلوط می‌شود و باعث رقیق شدن غذا و سرد شدن داخل معده می‌شود و از آنجا که هضم انسان نیاز به حرارت دارد، عمل هضم مختل می‌شود.
این پژوهشگر طب سنتی یادآور شد: در علم امروز هم گفته می‌شود که با این کار، شیره‌های گوارشی رقیق می‌شوند و شیره‌های گوارشی باید غلیظ باشند. اما با نوشیدن آب، این شیره‌های گوارشی رقیق می‌شوند و نمی‌توانند عملیات هضم را خوب انجام دهند و در نتیجه شخص دچار سوءهاضمه می‌شود. به همین دلیل فرد با وجود خوردن غذای خوب، اما انرژی ندارد و بیشتر دچار پف بدن، چاقی، افزایش اندازه و سنگینی می‌شود.
وی گفت: با نوشیدن آب همراه با غذا ممکن است شخص دچار نفخ، ریفلاکس، سنگینی پس از غذا خوردن و سنگینی سر، دل‌پیچه، اسهال و دفع غذا از سیستم گوارش به صورت هضم نشده؛ شود. گاهی نیز به دلیل اینکه روند هضم غذا به درستی انجام نمی‌شود و غذای معده به موقع تخلیه نمی‌شود، در فرد تهوع ایجاد می‌شود.
تحویل‌زاده تاکید کرد: حتی اگر شخص تشنه شود، تا حد امکان باید جلوی تشنگی خود را بگیرد؛ یا ابتدا تشنگی خود را رفع کند و نیم ساعت بعد غذا بخورد یا تحمل کند. بعد از حداقل 1 تا 1.5 ساعت از غذا خوردن فرد می‌تواند آب بنوشد.
وی گفت: برای افرادی که معده‌های گرم دارند، گاهی اجازه داده می‌شود که بعد از غذا مقدار کمی آب خنک بنوشند تا معده آنها را متعادل کند که این هم در جهت تقویت هضم است.
تحویل زاده افزود: در افرادی که معده‌های سرد یا رطوبتی دارند، عارضه آب خوردن همراه یا بلافاصله قبل و بعد از غذا به مراتب بیشتر است. اگر تشنگی به این افراد خیلی غلبه کند و بخواهند همراه یا بلافاصله بعد از غذا آب بنوشند، باید حجم آب خیلی کم و خنک باشد، چون آب خنک تشنگی را زودتر از بین می‌برد و باید جرعه جرعه و آهسته هم نوشیده شود.
این پژوهشگر طب سنتی گفت: هر چه حجم آب بیشتر باشد، ضرر آن هم بیشتر است. نوشیدن آب حدود 2 ساعت بعد از غذا می‌تواند مفید باشد، زیرا به دفع فضولات ایجاد شده به دنبال عمل هضم از معده و روده کمک می‌کند.